Typy i rodzaje wykończeń tarcz w zegarkach

Przy projektowaniu zegarka każdy element oraz szczegół ma znaczenie i wpływ na końcową estetykę oraz funkcjonalność. Nie ma komponentów mniej lub bardziej istotnych, wszystkie liczą się tak samo. Kiedy spoglądamy na czasomierz, pierwszą rzeczą, którą zauważamy jest tarcza zegarka i jej wykończenie. Bez względu na to jak ładny jest mechanizm, czy koperta, to prawdopodobnie cyferblat będzie tym, co może zdecydować o zakupie. W artykule skupimy się właśnie na tarczy, a konkretniej na rodzajach jej wykończeń. Omówimy popularne typy tarcz i techniki ich wykonywania.

1. Szczotkowanie (Sunburst)

Ze względu na subtelność nadawania odpowiedniej tekstury tarczy szczotkowanie należy do jednego z najczęstszych typów wykończeń. Najbardziej popularnym wzorem jest szlif słoneczny (z ang. sunburst), który zapewnia świetną grę światłem - światło rozchodzi się od środka cyferblatu, aż do jego krawędzi zewnętrznych, tworząc efekt promieni słońca. Jak taki wzór się uzyskuje? Zazwyczaj osiąga się go w procesie maszynowym, który obejmuje obracanie i szczotkowanie powierzchni tarczy specjalistyczną szczotką. To konkretne wykończenie oprócz nienarzucającego się charakteru sprawia, że tarcza staje się żywa i dynamicznie przybiera różne odcienie, w zależności od kąta i mocy padających na nią promieni świetlnych.

2. Glossy (Lustrzane)

Technika Glossy (lustrzane wykończenie) w zegarmistrzostwie odnosi się do tarcz zegarków o wysokim połysku, które wyróżniają się intensywnym, lustrzanym blaskiem. Powstaje ona przez nakładanie gładkiej, błyszczącej powłoki na powierzchnię tarczy, często za pomocą lakieru lub innego materiału o refleksyjnych właściwościach. Proces ten nadaje tarczy wyrazisty i elegancki wygląd, który zmienia się w zależności od kąta padania światła.

Technika glossy jest szczególnie popularna w zegarkach luksusowych i eleganckich, gdzie podkreśla wyrafinowany design. Stosowana jest zarówno w tarczach jednokolorowych, jak i tych o bardziej skomplikowanych wzorach. Ze względu na wysoki połysk, ten rodzaj wykończenia może być mniej odporny na zarysowania niż matowe lub szczotkowane tarcze, dlatego wymaga starannego użytkowania.

3. Matowe

W matowym wykończeniu tarcz zegarków chodzi o to, by powierzchnia była pozbawiona połysku i refleksów świetlnych, co nadaje jej stonowany, subtelny wygląd. Osiąga się to poprzez różne techniki, takie jak piaskowanie czy nakładanie specjalnych powłok. Swoją fakturą przypomina matowy papier w drukarce. Matową tarczę można często spotkać w zegarkach typu pilot czy diver, gdzie czytelność wskazań jest wyjątkowo ważna. Matowy styl tarczy pasuje do szerokiego spektrum modnych projektów, dlatego jest powszechnie stosowany w wielu współczesnych modelach zegarków.

4. Giloszowanie (Guilloché)

Technika zdobnicza w postaci giloszowania (z fr. guilloché) to klasyczny sposób dekoracji tarczy, gdzie zegarmistrzostwo, jak również grawerowanie stają się jednym ciałem. Proces polega na wygrawerowaniu skomplikowanych oraz powtarzalnych wzorów lub kratki - wzór Clou de Paris i może być wykonywany maszynowo przy pomocy giloszarek lub ręcznie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ta druga opcja częściej spotkana jest w przypadku zegarków od luksusowych marek takich jak np. Longines, Breguet czy Patek Philippe. Po pierwsze jest to żmudny i czasochłonny proces, a po drugie i najważniejsze wymaga wykwalifikowanego personelu z wieloletnią praktyką.

To wszystko znacznie podnosi koszty przy jednocześnie zmniejszonej produkcji, dlatego tylko najbardziej uznane marki na świecie mogą sobie pozwolić na ręczne, precyzyjne giloszowanie. W zegarmistrzostwie to cenione zdobiebie znajdziemy zazwyczaj w klasycznych zegarkach, ale nie brakuje też wersji w sportowym wydaniu. W naszej bogatej ofercie można znaleźć wiele zegarków męskich oraz damskich z giloszowanym cyferblatem.

5. Tapisserie (Siatka)

Styl tapisserie jest najbardziej znany z zegarków Audemars Piguet. Wzór tworzony jest przez specjalną maszynę CNC (komputerowe sterowanie numeryczne), która precyzyjnie wycina wzór przypominający małe, kwadratowe kafelki lub kratkę. Proces jest zautomatyzowany, co pozwala na bardzo precyzyjne wykonanie geometrycznych wzorów o powtarzalnej strukturze.

Technika ta jest nieco inna od giloszowania, choć na pierwszy rzuta oka tworzone wzory mogą być podobne. Tapisserie to nowoczesna technika wycinania wzoru maszynowo, natomiast giloszowanie to tradycyjna metoda ręcznego grawerowania. Tapisserie jest bardziej trójwymiarowe i teksturowane, z widocznymi kwadratowymi elementami. Giloszowanie jest bardziej płaskie, z delikatnymi, skrzyżowanymi liniami tworzącymi siatkę. Tapisserie jest kojarzone głównie z nowoczesnym zegarmistrzostwem, zwłaszcza Audemars Piguet, natomiast giloszowanie jest często spotykane w klasycznych i luksusowych zegarkach, takich jak Breguet.

Obie techniki są cenione za swoją precyzję i estetykę, ale każda z nich reprezentuje inny styl i podejście do wykończenia tarcz zegarków. Nie mniej jednak obie metody często sprowadzenie są do ogólnego określenia "giloszowanie". 

6. Fumé (Gradient)

Tarcze typu fumé, inaczej zwane jako gradientowe, to specyficzny rodzaj wykończenia obejmujący płynną zmianę koloru, zwykle przechodzącą od jaśniejszego tonu do ciemniejszego. Ten efekt wizualny nadaje zegarkowi głębi i wyjątkowego charakteru. Tarcze z wykończeniem Fumé pojawiają się często w zegarkach formalnych, które mają elegancki, ale nienachalny wygląd. Subtelny gradient dodaje tarczy luksusowego charakteru bez zbędnego przepychu. Efekt Fumé był popularny w latach 60. i 70. XX wieku, więc jest chętnie wykorzystywany w modelach inspirowanych tamtą epoką czego idealnym przykładem jest Tissot PRX Powermatic 80.

7. Emaliowanie (Grand Feu)

Emaliowanie należy do jednej z najstarszych i bardzo ekskluzywnych technik wykańczania tarczy w zegarku. Jest to dość złożony proces polegający na wielokrotnym nakładaniu warstw emalii i wypalaniu jej w temperaturze około 800 stopni Celsjusza. W wyniku tego procesu otrzymuje się trwałą powierzchnię cechującą się intensywną barwą i głębokim połyskiem. Za półfabrykat służy tarcza miedziana, którą wcześniej odpowiednio przygotowuje się przed włożeniem do specjalnego pieca. Zaletą emaliowanych tarcz jest ich długa żywotność i odporność na blaknięcie. Zdjęcie nie oddaje tego jak taka tarcza może być atrakcyjna dla oka.

8. Masa perłowa (Mother-of-pearl)

Nierzadko w zegarkach damskich, ale coraz częściej także w męskich można spotkać na tarczy masę perłową zwaną również macicą perłową. Jest to bardzo ciekawy sposób na wykończenie cyferblatu, ponieważ masa perłowa nadaje zegarkowi niepowtarzalnego designu. W zależności od jej odcienia na cyferblacie mamy do czynienia z prawdziwym spektaklem mieniących się barw. Tarcze zegarków z masy perłowej to wyjątkowy wybór dla tych, którzy szukają elegancji i unikalności.

Masa perłowa, znana z zastosowania w dekoracji, intarsji i jubilerstwie, pochodzi z wewnętrznej warstwy muszli niektórych mięczaków. Składa się z kryształów aragonitu (formy węglanu wapnia) oraz konchioliny, tworząc iryzujące refleksy. Proces jej powstawania polega na regularnym nakładaniu warstw konchioliny, kryształów aragonitu oraz śladów wody. Masa perłowa jest materiałem naturalnym, który nadaje każdej tarczy niepowtarzalny charakter, podobnie jak odcisk palca. Masa perłowa jest wykorzystywana do produkcji tarcz zegarków, nadając im unikalny i luksusowy wygląd. Ten naturalny materiał doskonale podkreśla elegancki charakter każdego zegarka.

9. Aventuryn

Aventuryn to rodzaj kamienia szlachetnego wykorzystywanego do produkcji luksusowych tarcz zegarków. Jest to forma kwarcu, charakteryzująca się drobnymi, połyskującymi inkluzjami, które nadają mu migotliwy efekt rozgwieżdżonego nieba. W zegarmistrzostwie nazywa się to efektem awenturyzacji, który powoduje, że tarcza delikatnie odbija światło, tworząc unikalny, migotliwy blask. Efekt zyskuje w wieczorowym świetle, gdzie subtelne i nienachlane mikrobłyski doskonale podkreślają wyjątkowość zegarka.

Tarcze z aventurynu mogą mieć różne kolory, od niebieskiego po zielony czy brązowy, w zależności od minerałów w kamieniu. Dla przykładu najczęściej stosowany niebieski aventuryn często zawiera drobne cząsteczki miedzi, które dodają połysku, podczas gdy zielony zawiera chromit lub fuksyt.

Zegarki z tarczami z aventurynu są cenione za swój wyrafinowany wygląd, unikalność i rzadkość, ponieważ nie ma dwóch identycznych tarcz z tego materiału. Każda tarcza jest niepowtarzalna, ponieważ naturalne wzory i inkluzje w aventurynie różnią się między poszczególnymi egzemplarzami. Za przykład tej niezwykłej tarczy niech posłyży nam piękny model zegarka Venezianico Redentore Avventurina.

10. Włókno węglowe

Tarcze zegarków wykonane z włókna węglowego to przykład nowoczesnego podejścia do projektowania. Włókno węglowe, stosowane również w przemyśle lotniczym i motoryzacyjnym, składa się z cienkich włókien węglowych osadzonych w matrycy żywicy. Taki materiał jest ceniony za swoją lekkość i wytrzymałość, co sprawia, że tarcze zegarków z włókna węglowego są zarówno estetyczne, jak i praktyczne.

Proces wykończenia tarcz z włókna węglowego obejmuje formowanie materiału w odpowiedni kształt oraz utwardzanie go w piecu. Po uformowaniu tarczy, powierzchnia może być poddana dalszemu wykończeniu, takim jak szlifowanie czy polerowanie, co pozwala uzyskać pożądany efekt wizualny. Włókno węglowe daje możliwość uzyskania interesujących wzorów i tekstur, które nadają tarczy zegarka nowoczesny i sportowy wygląd.

Zaletą tarcz zegarków z włókna węglowego jest ich lekkość i wytrzymałość, co przekłada się na komfort noszenia i długowieczność produktu. Materiał ten jest odporny na zarysowania, korozję oraz działanie wilgoci i chemikaliów, co zwiększa trwałość zegarka. Dzięki swojemu unikalnemu wyglądowi i właściwościom, tarcze z włókna węglowego są popularnym wyborem w zegarkach sportowych i luksusowych.

11. Szkieletowe (Skeleton)

Szkieletowe tarcze (ang. skeleton) to jeden z bardziej spektakularnych typów wykończeń tarcz. Charakteryzują się one odsłonięciem mechanizmu zegarka poprzez przezroczystą lub częściowo odsłoniętą tarczę. Może to być pełny szkielet (Full Skeleton), gdzie cała tarcza jest przejrzysta, co pozwala zobaczyć cały mechanizm zegarka, w tym wahnik, koło balansu, koła zębate i inne ciekawe elementy. To efektowne wykończenie, które ukazuje precyzję rzemiosła zegarmistrzowskiego.

Inną odmianą jest wersja półszkieletowa (Partial Skeleton). W tym przypadku część tarczy jest odsłonięta, a reszta jest pokryta, co pozwala na podziwianie niektórych elementów mechanizmu. Taki design może być mniej ekstrawagancki, ale wciąż elegancki.

Dla wielbicieli zegarków, z pewnością najciekawsza odmiana to tarcza szkieletowa z przezroczystym szkłem (deklem) na spodzie. W niektórych zegarkach używa się odpornego na zarysowania szkła szafirowego od spodu, co umożliwia jeszcze lepszy widok na mechanizm z każdej strony zegarka. Im bardziej skomplikowamny mechanizm, tym ciekawszy staje się widok, dlatego zegarki szkieletowe cenione są za swój kunszt i wyrafinowanie.

12. Open heart (otwarte serce)

To bardziej rodzaj tarczy niż technika wykończenia, jednak z uwagi na pupularność postanowiliśmy o tym wspomnieć. Zdobienie to stosowane jest w zegarkach mechanicznych automatycznych, ponieważ to one posiadają tak zwane koło balansu. Koło balansu (zwane też balansowym) w zegarkach mechanicznych jest jednym z najważniejszych elementów mechanizmu regulacyjnego, który odpowiada za precyzyjne odmierzanie czasu. Działa w połączeniu ze sprężyną włosową i spełnia rolę oscylatora, który kontroluje prędkość ruchu wszystkich elementów mechanizmu zegarka.

Z powodu ogromnego znaczenia tego elementu, potocznie nazywa się je sercem mechanizmu. Koło to porusza się naprzemiennie w lewą i prawą stronę, co staje się ciekawym do obserwacji elementem wizualnym. Niektórzy produceni wycinają w tarczy specjalny otwór zwany "Open heart" (Otwarte serce), aby umożliwić podgląd pracy tego właśnie elementu. Najczęściej otwór ten występuje na godzinie 12 (zależy od budowy samego mechanizmu). Spotkać go można równie często na godzinie 9 oraz 6.

13. Sztuka miniatorska

Zdobienie tarczy zegarka w ten sposób jest wyjątkowo prestiżową formą dekoratorską w zegarmistrzostwie artystycznym. Sztuka miniatorska, obejmuje różne techniki zdobienia, które wymagają precyzyjnej pracy na niewielkiej powierzchni, łącząc różnorodne formy sztuki dekoracyjnej od malarstwa po rzeźbę. Choć malarstwo jest tu głównym czynnikiem, to w praktyce sztuka miniatorska wykorzystuje wszystkie powyższe techniki. Tego typu zdobienia zwykle wykonuje się ręcznie, co wymaga absurdalnej wręcz precyzji, cierpliwości oraz kunsztu artystycznego.

Zdobienia te mogą obejmować tradycyjne sceny malowane ręcznie, portrety, pejzaże, motywy florystyczne, a nawet motywy inspirowane dziełami wielkich mistrzów sztuki czy elementy inkrustowane (umieszczanie drobnych fragmentów różnych materiałów, mozajek itp.). Artyści pracujący nad zegarkami używają mikronarzędzi oraz specjalnych pigmentów, często pracując przy pomocy lupy lub specjalnych mikroskopów, aby uzyskać odpowiedni poziom szczegółowości na bardzo małej powierzchni.

Emaliowanie, a w szczególności techniki takie jak Cloisonné (gdzie metalowe przegrody dzielą powierzchnię, a każda sekcja wypełniana jest kolorową emalią) i Champlevé (gdzie wzory są trawione lub rzeźbione w metalu, a następnie wypełniane emalią), często łączone są z mikromalarstwem. Po naniesieniu farb lub emalii, cała powierzchnia jest wypalana, co nadaje trwałość kolorom, a tarcza zyskuje unikalną głębię. Dodatkowo zastosowanie inkrustowanych czy rzeźbionych elementów tworzy spektakularne kompozycje o niewiarygodnie pięknych detalach i charakterze.

Firmy takie jak Jaeger-LeCoultre, Patek Philippe, Ulysse Nardin czy Vacheron Constantin znane są z wykorzystywania tej techniki w swoich wyjątkowych, limitowanych edycjach zegarków. Nie jest to jednak popularna metoda zdobienia z uwagi na absurdalnie wysoki koszt produkcji oraz końcowej ceny zegarków. Tego rodzaju modele produkowane są zazwyczaj na specjalne zamówienia, a ich minimalna cena liczona jest w setkach tysięcy złotych.

Wysoka różnorodność wykończeń zegarkowych tarcz umożliwia stworzenie unikalnych modeli, które trafią w gusta nawet najbardziej wymagającej klienteli. Dostępne metody pozwalają na uzyskiwanie ciekawych powierzchni, które skupiają na sobie całą uwagę. Do wyboru dekoratorzy mają od klasycznych technik, aż po nowoczesne rozwiązania, dzięki którym każdy cyferblat opowiada swoją własną historię, łącząc w sobie wysoką estetykę oraz prestiż.